آب دریاچه ارومیه پشت سدهاست

  مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه و معاون سازمان محیط زیست در جواب به این ادعای وزارت نیرو مبنی بر این که «حتی بیشتر از برنامه، آب سدها را برای رهایی دریاچه ارومیه رهاسازی کرده» به خبرنگار راهنمای سفر من گفت: ما با وزارت نیرو توافقی داشتیم مبنی بر اینکه اگر به طور مثال پشت سد بوکان ۸۰۰ میلیون مترمکعب آب داشتیم ۲۰۰ میلیون مترمکعب به دریاچه ارومیه بدهد. حال اگر آنجا به طور مثال تنها ۷۰۰میلیون مترمکعب آب پشت سد فراهم گردید می‌گوییم چون ۱۰۰ میلیون مترمکعب آب کمتر داریم، ۵۰ تا من به محیط زیست کمتر می‌دهم و ۵۰ تا هم تو به کشاورزت کمتر بده.مسعود تجریشی اضافه کرد: اکنون اگر آب زیادتر آمد تکلیفش چیست؟ باید قسمت دریاچه را بدهم چون پیشتر قسمت دریاچه را خورده‌ام. سال‌های قبل به انحاء متفاوت قسمت را نمی‌دادند با وجود این که مصوبه شورای عالی آب می‌گوید که اول شما باید قسمت شرب را بدهید و بعد هم محیط زیست بعد آنچه که باقی می‌ماند قسمت صنعت و کشاورزی است. اما چه شکلی عمل می‌کنیم؟ این سخن ها را می‌گوییم که محیط زیست با اهمیت ترین مساله مان است و در شورای عالی آب مصوباتش را می‌گیریم ولی وقتی عملا اتفاق می‌افتد اول از همه شرب را کنار می‌گذاریم و می‌گوییم ۱۸ ماه هم باید کنار بگذاریم که از دید ما نیز مساله ای نیست و مورد قبول است اما بعد قسمت کشاورزی را می‌دهیم قسمت محیط زیست اصلا برایمان هیچ می‌شود!

اما چه شکلی عمل می‌کنیم؟ این سخن ها را می‌گوییم که محیط زیست با اهمیت ترین مساله مان است و در شورای عالی آب مصوباتش را می‌گیریم ولی وقتی عملا اتفاق می‌افتد اول از همه شرب را کنار می‌گذاریم و می‌گوییم ۱۸ ماه هم باید کنار بگذاریم که از دید ما نیز مساله ای نیست و مورد قبول است اما بعد قسمت کشاورزی را می‌دهیم قسمت محیط زیست اصلا برایمان هیچ می‌شود! وی تصریح کرد: در گذشته سازمان محیط زیست دنبال آب نمی‌رفت و قسمت آب را نمی‌گرفت. به چه سبب نمی‌گرفت؟ می‌گفت من با وزارت نیرو اختلاف دارم؛ احتیاج زیست محیطی ام را نمی‌دانم چه قدر است و وزارت نیرو هم می‌گفت تو تا به من نگویی نیازت چه قدر است من نمی‌دانم به طور مثال در جازموریان چه قدر رهاسازی کنم. به همین سبب قسمت محیط زیست دریافت نمی‌شد.مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه تصریح نمود: برای دریاچه ارومیه این عدد ۳.۱ ۱ میلیارد متر مکعب است. در مصوبه شورای عالی آب این عدد ضمانت شده، در پژوهش ها احیای دریاچه ارومیه این عدد صحه گذاری شده و در تخصیص آب حوزه هم این عدد صحه گذاری شده است.تجریشی اضافه کرد: بر طبق سندهای بالادستی قرار است که اول آب شرب باشد و بعد محیط زیست باشد. ۶ میلیارد متر مکعب قسمت آب دریاچه را بدهم درست است یا نه؟ اما الان در دریاچه ۲.۶ ۲ میلیارد متر مکعب آب است.۲ بقیه آب ها کجاست؟وی تصریح نمود: اگر این قوانین را می‌گذاریم و به شورای عالی آب می‌بریم و همه من جمله وزیر نیرو پشتش را امضا می‌کنیم، به چه سبب الان باید ۲. ۲ میلیارد متر مکعب آب در دریاچه باشد؟ به چه سبب باید ۲۹۰ میلیون متر مکعب آب پشت سدها باشد که اضافی بر میزان تشریح شده برای بهره برداری از سد است؟ این ها سؤال ماست.۲ مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه دنبال کرد: اگر سال کنونی وضع بارش خوب بوده، این بارش‌های خوب باید اثر خودش را در رهاسازی می‌گذاشته است.

ما تعداد بسیاری مکاتبه با وزارت نیرو داشتیم و من احساسم این است چیزی که وزارت نیرو به ما می‌گوید خبرهای منقطع است. اگر احتیاج دریاچه را تامین کرده بودیم ۲. ۲ میلیارد مترمکعب آب در دریاچه نبود و ۲۹۰ میلیون متر مکعب قسمت دریاچه را پشت سدها اضافه بر برنامه ریزی رویت نمی‌کردیم.۲ تجریشی توضیح داد: ما دچار یک مشکلی هستیم که این مشکل را خودمان ایجاد نمودیم. ما در منطقه خشک هستیم و این را نیاکان ما نیز می‌دانستند یعنی این چیز عجیبی نیست. درمورد کم آبی با هم گفت وگو می‌کنیم و نیاکان ما چیزهایی در این باره یاد گرفته بودند. یاد گرفته بودند در حوزه دریاچه ارومیه انگور بکارند، یاد گرفته بودند تنباکو داشته باشند، زندگی خوبی هم متناسب با دوران خودشان داشتند. اما موقعی که رسیدیم و وارد استفاده از مراجع طبیعی گردیدیم خیلی بی رحمانه عمل کردیم. یعنی گفتیم که این جا که آب فراوان است من بروم سد بسازم. وی دنبال کرد: آبی که پیشتر به سمت دریاچه می‌رفت و حتی تبخیر می‌شد قطعا یک کارکرد داشت، قطعا تلطیف هوا را انجام می‌داد، قطعا خود آن رطوبت هوا موجب می‌شد که کشاورزی رونق داشته باشد. اما رفتیم سدهایمان را زدیم و زمانی که سدمان را زدیم گفتیم به چه سبب آب به دریاچه برود؟ خودم آن را استفاده می‌کنم! رفتیم و استفاده کردیم و بعد آب سطحی کم آوردیم و بعد هم رفتیم و آب زیرزمینی را استفاده کردیم! ما سرزمین مان را به جایی رسانده ایم که بیشتر از آنچه که باید هر ساله از آب استفاده بکنیم برداشت می‌کنیم. مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه توضیح داد: در ادبیات فنی به این می‌گویند میزان آب تجدیدپذیر.

بیست سال پیش که نگاه می‌کردیم می‌گفتند ۱۳۰ میلیارد متر مکعب آب تجدیدپذیر داریم و آن زمان ما ۶۰ میلیارد متر مکعبش را استفاده می‌کردیم یعنی حدود ۵۰ درصد. اما اکنون دو اتفاق افتاده است. تجریشی تصریح نمود: اتفاق اول آنکه بارش هایمان کسرشده و تقریبا ۲۰ درصد کاهش پیدا نموده است. پس دارایی مان ودرآمد مان کسرشده است. من چه انتظاری دارم؟ توفع دارم خودم را با این کاهش دارایی تطبیق دهم. اما موقعی که درآمدم کم می‌شود در خانه زیادتر خرج می‌کنم! در حالی که درستش این است که دست کم وقتی درآمدم کاهش پیدا می‌کند خرجم را زیادتر نمی‌کنم و می‌گویم بر طبق همان الگو بروم! اکنون چه رخدادی افتاده؟ من مصرفم را که بهره‌برداری از این مراجع یعنی از آب‌های زیرزمینی و آب‌های سطحی است افزایش هم داده‌ام!وی تصریح کرد: این اتفاق هم در کل کشور اتفاق افتاده و هم در حوزه آب دریاچه ارومیه و همه جا هم مصرفمان را بالا بردیم. طوری که در حوزه آبخیز دریاچه ارومیه موقعی که کارمان را آغاز کردیم ۷۰ درصد آب تجدیدپذیر حوزه را استفاده می‌کردند و الان به ۸۰ درصد فرا رسیده است. با این که تیم دارد و دایم گفتیم آب کمتر استفاده کنید و این مساله یک ستاد هم دارد میزان استفاده به ۸۰ درصد افزایش پیدا نموده است. مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه یادآور گردید: در کل کشور موقعی که مردم در یزد و کاشان بودند می‌دانستند آب نیست و دنبال صنایعی می‌رفتند که خودشان را با آن اقلیم سازگار کنند یعنی دنبال تجارت رفتند و دنبال فعالیت هایی که آب بسیاری احتیاج نداشته باشد. بعد ما رفتیم در این منطقه های صنعت های فولاد زدیم! تجریشی دنبال کرد: پس هم طبیعتمان نوسانات دارد، هم در منطقه خشکی هستیم و در نتیجه آسیب‌پذیر هستیم و به طور مستمر خودمان را سازگار می‌کردیم. بعد ما رفتیم در این منطقه های صنعت های فولاد زدیم!

اما اکنون با وجود این نوسانات فکر کردیم آب داریم، به چه سبب؟ چون سد داریم، پمپ داریم، اگر هم کم آوردیم حق نسل‌های بعدی را برداشت می‌کنیم، حق اکوسیستم را می‌گیریم و خودمان استفاده می‌کنیم. این‌طور شده که آن ۱۳۰ میلیارد متر مکعب آب تجدیدپذیر ما الان به ۸۵ میلیارد متر مکعب رسیده اما مصارف ما هر ساله از ۸۵ میلیارد متر مکعب زیادتر است! یعنی ما بیشتر از دارایی مان استفاده می‌کنیم. این آب را از کجا می‌گیریم؟ قسمت تالابهایمان را می‌گیریم، قسمت آب‌های زیرزمینی مان را می‌گیریم و قسمت دریاچه‌هایمان را می‌گیریم. وی تصریح کرد: طبیعت به این سهمی که گرفتیم و مصرفش می‌کنیم چه واکنشی از خود نشان می‌دهد؟ همین گرد و خاک هایی که می‌بینید، کل کشور را فرا می‌گیرد. دو هفته قبل در یزد بود، دو هفته قبلترش در کرمان بوده و یک ماه قبل‌تر در اهواز داشتیم. هفته اول فروردین در ارومیه داشتیم و دو هفته قبلش در مشهد که از صحرای قره‌قوم آمد. مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه اخطار داد: من به این نمی‌گویم قهر طبیعت، چون طبیعت قهر نمی‌کند. او گفت:  این عکس العمل کارکرد ما به سبب زیاده خواهی‌مان از طبیعت است، در نتیجه به یقین می‌بینم اگر به همین منوال بخواهیم برویم در آینده باید به همدیگر جواب بدهیم که به چه سبب قسمت طبیعت را ندادید و اطمینان دارم در آینده طبیعت از خودش واکنش هایی را نشان خواهد داد که امکان دارد شرایط غیرقابل بازگشت باشد.

تجریشی در انتهاء تصریح نمود: الان بخش‌نامه کرده‌ایم که فولاد را در داخل سرزمین مجوز نمی‌دهیم، پتروشیمی را هم مجوز نمی‌دهیم، نه به لحاظ آلودگی، به لحاظ اینکه آب نداریم. من اتفاقا حدود یک ماه جلو رفته بودم سواحل مکران و با منطقه آزاد گفت وگو کردم و به دوستان گفتم ما داخل سرزمین دیگر این مجوزها را نمی‌دهیم و مطمئناً همه به سمت سواحل مکران سرازیر می‌شوند و شما آماده باشید و حجم برد اکولوژیکتان را اعلام کنید که چه قدر فولاد و چه قدر پتروشیمی می‌توانید بپذیرید. تا دو مرتبه نیاییم به جای آن که ابرویش را درست کنیم چشم آنجا را هم خراب کنیم. من خودم آنجا رفتم و الان یک تیم مشترک درست کرده‌ایم و دیگر در داخل سرزمین مجوز نمی‌دهیم. وزارت نیرو می‌گوید برخلاف ادعای سازمان محیط زیست، حتی بیشتر از برنامه آب سدها را برای رهایی دریاچه ارومیه رهاسازی کرده و این اتهام که محیط زیست برای وزارت نیرو اولویت ندارد درست نیست. معاون مدیـرکل دفتر بـرنـامه‌ریزی کلان آب و آبـفای وزارت نیـرو در عکس العمل به اظهارات مسئولین سازمان محیط زیست و ستاد احیای دریاچه ارومیه مبنی بر اینکه وزارت نیرو حق دریاچه ارومیه را نمی‌دهد بیان کرد: غیرمنصفانه است اگر گفته گردد که وزارت نیرو به محیط زیست بی توجه بوده و کشاورزی را در اولویت قرار داده است.

قطعا چنین نیست و وزارت نیرو حتی بیشتر از برنامه آب سدها را برای رهایی دریاچه ارومیه رهاسازی کرده است. این اظهارات در جواب به ادعای مسعود تجریشی، مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه، بیان شده بود که ضمن انتقاد شدید از وزارت نیرو به سبب اجتناب این وزارتخانه از رهاسازی آب سدها به دریاچه ارومیه بیان کرد: جدول وضع سدهای حوضه آبریز دریاچه ارومیه نشان می‌دهد که آب سدها سرریز شده، با این حال وزارت نیرو از رهاسازی آب به دریاچه ارومیه اجتناب کرده است.عیسی کلانتری، دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه و ریاست سازمان مراقبت محیط زیست، هم در پانزدهمین جلسه کمیته راهبردی ستاد احیای دریاچه ارومیه بیان کرد مشکل کلیدی دریاچه ارومیه این است که زیرمجموعه دستگاه‌های اجرایی در استان‌ها تصمیمی را که دولت اتخاذ می‌کند؛ نپذیرفته اند. اگر قرار باشد دولت تصمیم بگیرد و دستگاه‌های اجرایی استانی به شیوه خود اجرا کنند بی‌شک ما یک نظام ناکارآمد می باشیم. وی در همان جلسه درباره رهاسازی اضافی آب سدها به دریاچه ارومیه مدعی شده بود: مبحث «رهاسازی اضافی آب سدها» در دولت یازدهم تصویب و قرار گردید اگر آب سدها در حوضه آبریز از یک میزان زیادتر گردید در اختیار دریاچه ارومیه قرار گیرد و همه آن قسمت دریاچه باشد. برای همین هم از اوائل سال تاحالا سه بار با وزیر نیرو مکاتبه کردم، علی‌رغم اینکه هر ماه هم جلسه داریم اما زیر مجموعه وزیر نیرو به ما جواب نمی‌دهند.